We brachten voor het eerst de  openbaredienstverplichtingen  (ODV’s) in Vlaanderen in kaart. Doelstelling is om te informeren over de ODV’s en de kosten die zij veroorzaken, zodat er meer transparantie is. Om deze reden zetten we de grafieken over de ODV-kosten in het rapport ook op onze website, waar we ze elke maand zullen actualiseren.

Wat zijn openbaredienstverplichtingen? 

De ODV’s zijn de uiteenlopende verplichtingen die worden opgelegd aan de distributienetbeheerders en energieleveranciers op de elektriciteits- en aardgasmarkt in Vlaanderen. Ze zijn bedoeld als correcties op de vrije marktwerking in het algemeen belang. We focusten ons enkel op de ODV’s die door het Vlaamse Energiedecreet worden opgelegd, niet op de ODV’s met een federale rechtsgrondslag. 

We geven in het rapport:  

• een overzicht van de openbaredienstverplichtingen elektriciteit en aardgas 
• de financieringswijze ervan 
• het toezicht erop en 
• het kostenplaatje van de Vlaamse ODV’s

Overzicht ODV’s 

Er zijn ‘technische’, ‘sociale’ en ‘ecologische’ openbaredienstverplichtingen. Enkele voorbeelden: 

• Technische:  
  • Verplichting om elke afnemer die elektriciteit of aardgas koopt voor eigen huishoudelijk gebruik aan te sluiten op het elektriciteits- resp. aardgasdistributienet.  
  • Ervoor zorgen dat de aansluiting op het aardgasdistributienet de afnemer maximum 250 euro kost, indien aan bepaalde voorwaarden is voldaan. 
• Sociale:  
  • Vervullen van de distributienetbeheerder van de rol van sociale leverancier, om te vermijden dat een gezin die na opzegging van het leveringscontract geen contract met een nieuwe leverancier heeft gesloten, zonder elektriciteit of aardgas zou vallen. 
  • Verbod voor de energieleveranciers om een gezin te weigeren als klant. Enkel als één van de omschreven weigeringsgronden voorhanden is, geldt dit verbod niet. 
• Ecologische:  
  • Toekennen van een minimumsteun voor de productie van elektriciteit uit hernieuwbare energiebronnen via de aankoop van  groenestroomcertificaten  en voor de productie van elektriciteit uit kwalitatieve warmtekrachtinstallaties via de aankoop van warmtekrachtcertificaten. 
  • Verlenen van premies voor energiebesparende werkzaamheden in het kader van rationeel energieverbruik (‘REG’). 
  • Uitbouwen van de nodige infrastructuur voor het opladen van elektrische voertuigen. 

Financieringswijzen 

De ODV’s worden op verschillende manieren gefinancierd:  

• De netto-kosten verbonden aan de ODV’s van de distributienetbeheerders worden via hun distributienettarieven verrekend. 
• De kosten verbonden aan de ODV’s van de energieleveranciers worden via de ‘commodity’ of energiekost doorgerekend.  
• Een klein deel wordt via de ‘heffingen’ doorgerekend: de opbrengsten van de Vlaamse bijdrage Energiefonds  werden in 2018 deels gebruikt voor de financiering van ODV’s.  
• De ODV’s kunnen ook vanuit de Vlaamse algemene uitgavenbegroting worden gefinancierd (dit was in 2018 in beperkte mate het geval).

Totale kostprijs ODV’s 

De totale maatschappelijke kost voor het uitvoeren van de Vlaamse ODV’s bedroeg in 2018 ongeveer 1,674 miljard euro (inclusief BTW). Daarvan kwam ongeveer 200 miljoen euro van de Vlaamse Overheid, vooral vanuit het Energiefonds en in beperkte mate via de algemene uitgavenbegroting van de Vlaamse Gemeenschap. De totale maatschappelijke kost is dus niet alleen aanzienlijk, maar ook weinig inzichtelijk door de verschillende financieringswijzen. In alle drie de componenten van de energiefactuur (commodity – nettarieven – heffingen) zijn ODV-kosten vervat.  

Meer details

Hoge ODV-kost in de elektriciteitsfactuur  

Verhoudingsgewijs bevat vooral de elektriciteitsfactuur een hoge ODV-kost. De meeste en de duurste ODV’s worden opgelegd aan de elektriciteitsleveranciers en de elektriciteitsdistributienetbeheerders. Gelet op de energietransitie , die meer elektrificatie (warmtepompen, elektrische voertuigen) en groei van decentrale hernieuwbare productie meebrengt, is elektriciteit nochtans een energiedrager van de toekomst. De hoge last van de ODV-kosten op de elektriciteitsfactuur vormt dus een verkeerd signaal.